Απολογισμός 20 ετών

Καθηγητές Ελληνικού Δημόσιου Σχολείου προσέρχονται για ...μάθημα

Κλείνω 20 χρόνια στην Δημόσια Εκπαίδευση, από τότε που ξεκίνησα εργαζόμενος ως αναπληρωτής καθηγητής στο Λύκειο Λιβαδίου, στα ψηλά της Ελασσόνας. Πριν απ’ αυτά, εργάστηκα στον ιδιωτικό τομέα (φροντιστήρια και ιδιαίτερα μαθήματα) και μπορώ –με την εμπειρία που απέκτησα- να κάνω έναν «απολογισμό» αυτών των 20 χρόνων. Η αναφορά μου θα είναι …εξειδικευμένη, στους διάφορους παράγοντας-συνιστώσες που κατά τη γνώμη μου επιδρούν και επηρεάζουν αυτό που ονομάζουμε Ελληνικό Δημόσιο Σχολείο, Ελληνική Παιδεία.
Ξεκινώντας από την Κεντρική Εξουσία, με τη γενικότερη παρατήρηση πως στο υπουργείο Παιδείας και στους διάφορους φορείς τους οποίους εποπτεύει και έχουν σαν αντικείμενό του τα περί την Παιδεία, κυριαρχούν άτομα που σήμερα είναι …έξω από την πραγματικότητα. Οι άνθρωποι αυτοί διοικούν κλεισμένοι μέσα στα γραφεία τους, σε μια εικονική πραγματικότητα την οποίαν ζουν, αφού χρόνια είναι μακριά από τα καθημερινά πράγματα της εκπαίδευσης, ή καθόλου σχετικοί με αυτήν. Ασχολούνται με «μερεμέτια» που αφορούν στο σχολείο, στο αναλυτικό πρόγραμμα, στο έμψυχο υλικό. Τους ενδιαφέρει κυρίως και ασχολούνται με τον τρόπο εισαγωγής των υποψηφίων στην ανώτατη εκπαίδευση. Τα 4 τα έκαναν 14, μετά 9, αργότερα 6 ή 7 και στο τέλος ποιος ξέρει, ίσως και …0. Γιατί, ενδιαφέρει πρωτίστως το πολιτικό κόστος, οι τοπικές προτιμήσεις και πιέσεις, και το πολιτικό στίγμα. Καμιά προσπάθεια για πραγματική αναβάθμιση του δημόσιου σχολείου, καμιά προσπάθεια για να βγάλουν τον εκπαιδευτικό από το λήθαργο, καμιά προσπάθεια για ανάταση. Και σ’ αυτό …συμπαριστάμεθα όλοι οι παράγοντες, όλες οι συνιστώσες του προβλήματος·εκπαιδευτικοί, γονείς, μαθητές.
Στη Διοίκηση-Ιεραρχία, μια κομματική ταυτότητα, μια κομματική δραστηριότητα με την απαραίτητη φωτογραφία δίπλα στον αρχηγό, κάποια αντικειμενικά μόρια και η περιβόητη συνέντευξη είναι ικανά για να τοποθετηθεί κανείς ψηλά. Η Διοίκηση αποτελείται από …πρωτοπαλίκαρα της εξουσίας. Ελάχιστες εξαιρέσεις για να σπάει το …σερί και να επιβεβαιώνεται ο κανόνας. Η ικανότητα, η αξιοκρατία, το χάρισμα, το ταλέντο μπαίνουν σε …τριτεύουσα θέση. Το κόμμα ξέρει να αμείβει τους …ικανούς, αυτούς που προσφέρουν –στο κόμμα φυσικά. Και αυτοί, ξέρουν να ανταποδίδουν, καταπατώντας ηθικές και υπηρετώντας την αδικία.
Ο ταλαίπωρος ο Κλάδος, σε κατάντια και μιζέρια βρίσκεται, χρόνια τώρα. Πολλές οι επικρίσεις που δεχόμαστε και όχι αβάσιμες· οι περισσότερες τουλάχιστον. Για ανικανότητα, για αδιαφορία, για αναξιοκρατία, για εκμετάλλευση, ακόμη ακόμη και για επικινδυνότητα. Το «κακό σπυρί» το γνωρίζουμε, το βλέπουμε μα δεν το εξορκίζουμε. Η οικονομική στασιμότητα και εξαθλίωση από τη μια και η απαξία της κοινωνίας, από την άλλη, μας …οδήγησε στα ιδιαίτερα και στη μιζέρια. Εξιλαστήρια θύματα νοιώθουμε, για όλη την κατάσταση περί την παιδεία και την εκπαίδευση, αλλά δώσαμε τροφή στους επικριτές μας. Βολευόμαστε με τις καταστάσεις, βουλιάζουμε μαζί τους και το τραγικό είναι πως δε διαφαίνεται στον ορίζοντα κάποιο «χέρι βοηθείας» να μας ανασηκώσει από το τέλμα. Δεν είμαστε άμοιροι των συνεπειών που βιώνουμε. Στην αξιολόγηση αντιδρούμε παραθέτοντας επιχειρήματα και «επιχειρήματα». Ποιοι θα είναι αυτοί που θα με αξιολογήσουν, τι θα αξιολογήσουν την ικανότητα ή το έργο, τι επιπτώσεις θα έχει μια αρνητική αξιολόγηση και πολλά άλλα τέτοια …ερωτήματα. Μας βολεύει το χάος που επικρατεί. Και νοιώθουμε άνετα να βράζουμε όλοι στο ίδιο καζάνι. Αφού ούτε κίνητρο για διάκριση υπάρχει, ούτε φροντίδα για επικείμενο έλεγχο. Ο μόνος λόγος για να συνεχίζεις, να μάχεσαι και να προσφέρεις είναι η αγάπη προς τα παιδιά, η αφοσίωση προς το αντικείμενο, η ελπίδα για το καλύτερο αύριο, ο πατριωτισμός…
Με τον Συνδικαλισμό, άστα να πάνε. Οι συνδικαλιστές μας είναι υπηρέτες του κόμματος, είτε αυτού που κυβερνά είτε αυτών που βρίσκονται στην αναμονή. Οι πρώτοι σαμποτάρουν τις κινητοποιήσεις των δεύτερων, μέχρι ν’ αλλάξουν τα πράγματα και άρα οι ρόλοι. Ενεργούν σύμφωνα με τις επιταγές των «αφεντάδων» τους. Λίγο, ελάχιστα έως καθόλου τους ενδιαφέρει η εκπροσώπηση των συναδέλφων. Η αφεντιά τους, η προσωπική αναρρίχηση, τα κόμματα. Ο συνδικαλισμός έγινε όργανο προς τιθάσευση ή παρακίνηση των καθηγητών, ανάλογα με το κυβερνών κόμμα. Ιδιαίτερα μετά το ’90, μπήκε ταφόπλακα στο καθηγητικό συνδικαλιστικό κίνημα. Τα δίκαια του κλάδου, μπήκαν στην άκρη, οι ανάγκες του κόμματος σε πρώτη διάθεση. Οι συνελεύσεις είναι ολιγοπληθείς, οι αποφάσεις λαμβάνονται από μειοψηφίες ή μόνον από τα ΔΣ των ΕΛΜΕ. Κλάφτα Χαράλαμπε. Κάποιοι έφτασαν και σε βουλευτικά αξιώματα!
Όλο το ενδιαφέρον των Γονέων-Κηδεμόνων στρέφεται στην προετοιμασία των παιδιών τους για απόκτηση, όχι γνώσεων απαραίτητων για τη ζωή τους, αλλά για την επιτυχή πρόσβασή τους στις ανώτατες και ανώτερες σχολές. Και την ευθύνη της προετοιμασίας την αναθέτουν στους φροντιστές. Το σχολείο το θέλουν για να …απασχολεί τα παιδιά τους τις πρωινές ώρες και να μοιράζει αφειδώς βαθμούς·α ναι, και να τυπώνει τίτλους σπουδών. Είναι πιεστικοί απέναντι στους καθηγητές τους σχολείου, αποδέχονται εύκολα τα …θετικά σχόλια του φροντιστή, τον εμπιστεύονται μέχρι …θανάτου. Όσο πιο πολλά τον πληρώνουν, τόσο πιο άξιο τον θεωρούν. Αναζητούν τον δημόσιο καθηγητή για ιδιαίτερο μάθημα και τον ευγνωμονούν ακόμα κι αν αυτός τους …πάρει το κεφάλι.
Τα φροντιστήρια χαρακτηρίζονται ως «παραπαιδεία» ή μήπως «παρά τņ παιδείᾳ» ή μήπως «υπεράνω παιδείας»… Πληρώνοντας, πολλάκις υπέρογκα ποσά, οι γονείς ικανοποιούν μια ψευδαίσθηση πως …εκπληρώνουν το καθήκον τους απέναντι στα παιδιά τους. Αναθέτουν την …παροχή της «γνώσης» στους ειδικούς τους είδους· τους φροντιστηριακούς δασκάλους. Αφού στο σημερινό λύκειο φοιτούν …υποψήφιοι πανελλαδικών εξετάσεων, τότε αυτό, ως επίσημη δημόσια υπηρεσία, παρέχει τίτλους σπουδών. Μοιραία, τον κύριο λόγο αναλαμβάνει το φροντιστήριο, προετοιμάζοντας τους μαθητές να …λύνουν ασκήσεις!
Στο παιχνίδι …μπαίνουν και οι γιατροί, μιας και ΟΛΑ τα παιδιά της Γ’ τάξης του λυκείου, μετά το Μάρτη –ορόσημο συνήθως το Πάσχα- «αρρωσταίνουν του θανατά». Και συμβαίνει μια συμπαιγνία από μαθητές-γονείς-γιατρούς-σχολείο με πλαστές βεβαιώσεις-διαγνώσεις για όλων των ειδών τις ασθένειες, τόσες και τέτοιες που κάνουν κάποιον τρίτο να διερωτάται, πώς τόσο …άρρωστα παιδιά είναι ικανά να δώσουν εξετάσεις και να συλλογάσαι πως στην τριτοβάθμια εκπαίδευση το σύνολο των εισακτέων "πάσχει" από κάποια ασθένεια. Αυτές τις πλαστές βεβαιώσεις τις φέρνουν οι γονείς στο σχολείο…, εμείς τις καταχωρούμε, το παιδί απουσιάζει ΜΟΝΟ από το σχολείο και όλοι γνωρίζουμε την αλήθεια. Μαθαίνουμε τους μαθητές να παρανομούν και ταυτόχρονα πώς να «κρύβουν» ή μπαλώνουν την παρανομία με «νόμιμα» μέσα. Και οι γιατροί, αφειδώς (και επί χρήμασι;) …διαγνώσκουν.
Τελευταίοι οι μαθητές, αυτοί που ίσως ευθύνονται λιγότερο για όλην αυτή την κατάντια που περιέγραψα. Δεν αγαπούν τη γνώση; Λάθος, ίσα ίσα που τη βρίσκουν παντού. Στην οθόνη της τηλεόρασης, του υπολογιστή ακόμα και των κινητών. Δεν αγαπούν το σχολείο; Σωστά. Αφού το νοιώθουν ξένο, κρύο, όχι δικό τους, εχθρικό. Τέσσερεις τοίχοι, περιορίζουν τη δράση τους, πνίγουν τις ορμές τους, συνθλίβουν τα όνειρά τους. Έχουν ανάγκη από συζητήσεις και όταν τους ανοίγεις κουβέντα για οποιοδήποτε θέμα τότε συμπαρασύρονται, συμμετέχουν ή και ακούνε με προσοχή. Όταν όμως αυτά γίνονται εις …βάρος του μαθήματος… Τα παιδιά είναι μπερδεμένα μα και κακομαθημένα. Όλα τα παιδιά είναι καλά παιδιά, καλοί χαρακτήρες –ακόμα και οι «κακοί» μαθητές- αλλά μπερδεμένα. Δίπλα τους θέλουν «ανθρώπους». Αλλά εμείς –γονείς, δάσκαλοι- πού να βρούμε …χρόνο με δαύτα; Στη διαδικασία προετοιμασίας για τις πανελλαδικές εξετάσεις, λένε αντίο στην παιδική ηλικία, αντίο στον ελεύθερο χρόνο, αντίο στο παιχνίδι, αντίο στη ξεγνοιασιά, αντίο στον παιδικό έρωτα, αντίο… Ο έλληνας μαθητής χαρακτηρίζεται σαν ο πλέον σκληρά εργαζόμενος στην Ελλάδα. Ποιος; Ένα παιδί στην ηλικία των 16-17 χρονών. Αξίζει άραγε αυτός ο κόπος, αυτή η θυσία για την επίτευξη ενός στόχου –ή πολλών τέτοιων: πτυχίο ΑΕΙ ή ΤΕΙ, πτυχία ξένων γλωσσών, πιστοποίησης, μεταπτυχιακά..-, μόνο και μόνο για να μπει κανείς στη λίστα των ανέργων ή για να παραταθεί ο χρόνος μέχρι να «βολευτεί» κάπου, ακόμα και στη λίστα των ανέργων;
Δυσοίωνες βλέπω τις προοπτικές, κι ας είμαι ένας άνθρωπος που την αισιοδοξία την έχει σημαία, που το ποτήρι το βλέπει πάντα μισογεμάτο. Από πού να ξεκινήσω; Στα πανεπιστήμια γίνεται …χαμός. Τα τελευταία περιστατικά με τον ξυλοδαρμό καθηγητή και τους βανδαλισμούς, την καταστρατήγηση του ασύλου, την …ανάληψη αρμοδιοτήτων από τις φοιτητικές παρατάξεις, αποδεικνύουν του λόγου το αληθές. Όσοι εισάγονται …εξάγονται (σε 4 ή 5 ή 15 χρόνια). Ακόμα και τα μεταπτυχιακά …μπάζουν. Εισροή ευρώ, άρα σε όλους χορηγούνται. Σε ΑΕΙ και ΤΕΙ στα οποία εισάγονται υποψήφιοι με χαμηλές βάσεις, το επίπεδο μαθημάτων …κατεβαίνει όσο δεν πάει άλλο πιο κάτω. Για να …επιβιώσουν όλοι. Το δημόσιο σχολείο υπάρχει ακόμη επειδή η φοίτηση είναι υποχρεωτική. Μόλις καταργηθεί, θα …συντηρούνται μόνο από παιδιά χαμηλών οικογενειακών εισοδημάτων. Τα υπόλοιπα θα παρακολουθούν σε φροντιστήρια και οι πλέον εύποροι στα ιδιωτικά σχολεία. Θα χαθούν χιλιάδες θέσεις εργασίας, άρα …ποτέ δε θα καταργηθεί η υποχρεωτική φοίτηση στα σχολεία. Στα δημοτικά και νηπιαγωγεία, εκεί ακόμα πιστεύω πως γίνεται καλή δουλειά εκ μέρους των δασκάλων. Ο δάσκαλος, ακόμη κατέχει πρωτεύοντα ρόλο στη συνείδηση του μαθητή, αλλά το υποχρεωτικόν της εννιάχρονης εκπαίδευσης, δυσκολεύει την μετέπειτα κατάσταση. Αφού όλοι υποχρεούνται να παρακολουθήσουν και να αποφοιτήσουν από το γυμνάσιο, άρα όλοι θα πρέπει να προάγονται. Κουτσοί, στραβοί στον Άγιο Παντελεήμονα, στο λύκειο δλδ. Κι εκεί αρχίζουν τα ζόρια.

Το Ελληνικό Σχολείο αντικατοπτρίζει την ελληνική κοινωνία και αφού η ελληνική κοινωνία νοσεί βαριά, άρα το ελληνικό σχολείο νοσεί κι αυτό. Από πού θα πρέπει να ξεκινήσουμε; Την κοινωνία να αλλάξουμε για να αλλάξει και το σχολείο ή το σχολείο για να αλλάξει και η κοινωνία; Σ’ αυτό, κανείς δεν παίρνει θέση, είτε διότι δεν μπορεί, είτε διότι δε θέλει. Το σχολείο υπάρχει για να ...απασχολεί χιλιάδες εκπαιδευτικό προσωπικό –να μην είναι άνεργοι- και δεκάδες χιλιάδες μαθητές –για να …παρκάρουν εκεί τις πρωινές ώρες όταν εργάζονται οι γονείς τους. Οι κατά καιρούς μεταρρυθμίσεις και «μεταρρυθμίσεις» δεν πρόσθεσαν ένα λιθαράκι στήριξης ή έστω …αντιστήριξης. Πειραματισμοί, εσωτερικές αλλαγές κυρίως στο εξεταστικό σύστημα αλλ’ όχι στο πραγματικό περιεχόμενο. Πρόθεσή τους, μας λένε, είναι η ενίσχυση του δημόσιου σχολείου και συνεπώς η κατάργηση του φροντιστηρίου. Αλλά το φροντιστήριο ζει, υπάρχει και θα υπάρχει στον αιώνα τον άπαντα. Ποτέ δεν πρόκειται να «καταργηθεί», ούτε με προεδρικό διάταγμα αλλ’ ούτε με ειδικό άρθρο στο Σύναγμα. Γιατί τότε οι χιλιάδες καθηγητές που εργάζονται σ’ αυτά τι θα κάνουν; Πώς θα ζήσουν; Η ανάγκη ύπαρξης των φροντιστηρίων είναι πλασματική. Ακόμη και χωρίς αυτά, στα πανεπιστήμια θα εισάγονται φοιτητές και σπουδαστές. Όχι όλοι, αλλά οι ικανότεροι. Κάποτε θα πρέπει να μεριμνήσουμε ΚΑΙ για τους ικανότερους. Οι άλλοι, οι λιγότερο ικανοί, ας ακολουθήσουν και άλλες επιλογές· Επαγγελματικά και Τεχνικά Λύκεια, εκεί όπου μπορούν να διαπρέψουν καλύτερα από όλους. Εκεί που υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη. Αν η πολιτεία, φροντίσει το …αποπαίδι της -την Επαγγελματική & Τεχνική Εκπαίδευση- τότε αισιοδοξώ πως τα πράγματα για στο ελληνικό σχολείο θα καλυτερεύσουν. Για εμάς, για τα παιδιά, για τους γονείς, για την Ελλάδα. Μπορούν να υπάρξουν «καλύτερες μέρες» για το Ελληνικό Σχολείο, για την Ελληνική Παιδεία. Αρκεί να το θελήσουμε ΟΛΟΙ. Προσωπικά δεν με τρομάζουν ούτε τα φροντιστήρια, ούτε τα ιδιωτικά σχολεία μα ούτε τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Αρκεί να στηριχτούν κατάλληλα τα Δημόσια. Έτσι, για να κλείσω κάπως αισιόδοξα το κείμενο, το ποτήρι, αν το δει κανείς προσεκτικά, είναι μισογεμάτο. Από εμάς εξαρτάται αν θα γεμίσει ή αδειάσει! 'Οσο κάποιοι από μας αντέχουν να αντιστέκονται. Γιατί αν μας πάρει όλους ο κατήφορος, τότε ...κλάφτα Χαράλαμπε (στη θέση του ...Χαράλαμπου βάλτε "Ελληνικό Δημόσιο Σχολείο").

ΥΓ. Αφορμή για τούτο το μακροσκελές άρθρο-σκέψεις-απολογισμό, μου έδωσε μια επιστολή συναδέλφου φιλολόγου σε Δημόσιο Λύκειο, που δημοσιεύτηκε σε εφημερίδα, μια κραυγή αγωνίας ενός καθηγητή, ο οποίος μετά από 30 χρόνια στην εκπαίδευση παραιτήθηκε-συνταξιοδοτήθηκε.